Protestantse gemeente Blaricum

gezien vanaf de Verbindingsweg

Inleiding

In de 16e eeuw kwam de reformatie in de gooise dorpen maar moeizaam op gang (met uitzondering van Huizen). In 1595 wordt Hillebrandus Cunaeus, op verzoek van Blaricum en Huizen, door de landelijke synode hier als eerste predikant aangesteld.
Bronnen vertellen dat ds. Drogenbroek in 1596 als eerste predikant van Blaricum is aangesteld. Hij was ook verbonden aan Hilversum en Laren. Hier lijkt het feitelijk begin te liggen van de Blaricumse kerkgemeente. Formeel komt Blaricum pas in 1605 los van Huizen. Vanaf dan vormt Blaricum, samen met Laren, een zelfstandige gemeente.

In 1942 krijgt een in de tijd gegroeide situatie feitelijk haar beslag: Laren en Blaricum vormen twee aparte hervormde gemeenten. In de loop der jaren is het contact tussen Blaricum en Laren gebleven. Vooral het laatste decennium is de samenwerking tussen de hervormde gemeente Blaricum en Laren / Eemnes geïntensiveerd.

Nog meer details van de geschiedenis van de 600 jaar dat de kerk bestaat of de 400 jaar dat de gemeente bestaat, kunt u lezen op de volgende pagina's. Ook kunt u mailen met  Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.als u aanvullingen of opmerkingen over deze geschiedenis heeft. 

400 jaar gemeente

De reformatie kwam in onze dorpen, wellicht met uitzondering van Huizen, waar men massaal voor de gereformeerde kerk heeft gekozen, maar moeizaam op gang. In 1595 wordt Hillebrandus Cunaeus, op verzoek van Blaricum en Huizen, door de synode hier als eerste predikant aangesteld. In 1605 scheidde Blaricum zich af van Huizen.

Er zijn ook bronnen die vertellen dat de in 1596 als predikant van Hilversum en Laren aangestelde Drogenbroek ook opdracht kreeg om in Blaricum te arbeiden. Hoewel hij merkwaardig genoeg ontbreekt op het predikantenbord, lijkt hier het feitelijke begin te liggen van onze gemeente. Formeel komt Blaricum pas in 1605 los van Huizen en samen met Laren.

Blaricum en Laren vormen tot 1942 één kerkelijke gemeente; in dat jaar krijgt een zo langzamerhand gegroeide situatie feitelijk haar beslag in de vorming van twee aparte hervormde gemeenten.

In de loop der jaren is het contact tussen beide gebleven en vooral het laatste decennium is de samenwerking tussen de hervormde gemeente Blaricum en de inmiddels sow-gemeente Laren-Blaricum-Eemnes geïntensiveerd.

Predikanten vanaf 1595 (geschiedenis)

Voor een oud overzicht van de predikanten sinds de Reformatie, kunt u deze link aanklikken. 

Let op:  dit is een overdruk uit het boek: "Toren in de tijd" van  A.W. Berkhof uit 1996.  Deze predikanten-lijst is daarom een moment- opname van enige jaren geleden. Bij Onze Predikant, kunt u de volledige aangevulde predikanten-lijst vinden, die door onze web-redactie is aangepast. 

ps. Er zijn nog enkele exemplaren van het boek "Toren in de Tijd" te koop in de voorhal van de kerk.

600 jaar kerk

Naar alle waarschijnlijkheid was Blaricum rond 1400 al een zelfstandige parochie. In verschillende bronnen wordt 1382 genoemd als begin.

Kort daarna zal er een houten kapelletje verrezen zijn, op de plaats van de huidige kerk.

Op een kaart van 1431 staat de kapel nog niet, maar op de beroemde "Ronde Kaart" van 1520 staat er al een kerk die groter is dan die van de buurgemeenten Huizen en Bussum.

In de oudste klok van onze kerk staat het jaartal 1512. Maar al van daarvoor zijn stukken van de parochie bewaard.

Bij de grote brand van 26 maart 1696, waarbij 34 huizen in de as werden gelegd, werd de kerk zwaar beschadigd, maar weer met voortvarendheid gerestaureerd.

In het begin van de Franse Tijd hebben onder leiding van het gemeentebestuur onderhandelingen plaats over de overname van de kerk door de Rooms-Katholieken, maar deze willen de kerk eigenlijk niet hebben, waarschijnlijk vanwege het vele achterstallige onderhoud.

Begin negentiende eeuw komt de Gereformeerde kerk het gebouw wettelijk toe en blijft de toren bezit van de burgerlijke overheid.

In 1869 volgt een restauratie, mogelijk gemaakt door een door koning Willem III beschikbaar gesteld bedrag. In 1934 vindt de tot nu toe laatste restauratie plaats, waarbij de toren weer open wordt gemaakt naar de kerkruimte en ook de consistoriekamer wordt aangebouwd.

In 1996 werd gelijk met het 400-jarig gestaan van de gemeente, het 600-jarig bestaan van de kerk gevierd.

(uit: "Toren in de tijd", A.W. Berkhof 1996)
Er zijn nog enkele exemplaren van "Toren in de Tijd" te koop in de voorhal van de kerk

Erfgooiersboom

In het voorportaal van de kerk, onder de toren, staat de in 1971 uit een grote eikenboom gesneden Erfgooiersboom. Deze is een herinnering aan een periode van 1000 jaar waarin de Gooise boerenbevolking het gebruiksrecht had van de gemeenschappelijke gronden.

Het gebruik van de gronden gaat terug tot het jaar 968 toen Graaf Wichman II grond schonk aan het vrouwenklooster van Elten. Na 1280 droeg Graaf Floris V van Holland bepaalde gebruiksrechten over aan de bevolking. Deze rechten werden door Graaf Albrecht van Holland formeel geregeld in een officieel stuk uit 1404, bekend als "De eerste Schaarbrief". De mannelijke bewoners van het Gooi, die aan deze brief rechten konden ontlenen wanneer zij van Gooise ouders waren en in het Gooi woonden ("man uit man in het Gooi geboren") noemt men Erfgooiers.

Een roerige periode leidde in 1912 tot de zogenaamde "Erfgooierswet". De vereniging "Stad en Lande van Gooiland" ontleende hieraan haar rechten. Zij bezat als eigendom de gemeenschappelijke heiden en weiden (ruim 3000 hectare).

Hoewel de vereniging in 1968 vierde dat het gebruikrecht op de gronden 1000 jaar bestond, besloten de Erfgooiers in 1970 unaniem tot ontbinding. In 1971 was de liquidatie een feit.

Er is ooit nog een Actie geweest om voor het behoud van de originele Erfgooiersboom een bronzen afgietsel te maken. Dit bronzen afgietsel van de boom staat sinds 1985 bij de muziektent in het centrum van het dorp.

Van deze Actie is een document bewaard gebleven, geschreven door Dr. A.C.J. de Vrankrijker, over Erfgooiers en de “boom van Lanphen” (de Blaricummer beeldhouwer Gerardus Lanphen).

Een foto van de originele boom (toen nog op de locatie van de huidige ‘Roeper’) en ook de tekst uit het document zijn hier in te zien.

(verdere bronnen o.a.: een verkenning door Stad en Lande van Gooiland, Stad en Lande Stichting 1987)

Verdere Geschiedenis

HEIenWEI483 Het ontstaan van Blaricum (1)
HEIenWEI484 Het ontstaan van Blaricum (2)
HEIenWEI485 Blaricum en de grote brand van 1696

door dhr. Sybert Blijdenstein
(met toestemming overgenomen)